وجود مراتع و چراگاههای اطراف نواحی شهری و روستایی و نیز مراتع دوردست کوهستانی به اهالی این امکان را می دهد که در این مراتع به تعلیف دام های کوچک و بزرگ خود بپردازند. در طبقه بندی مراتع، مراتع کلاردشت از نوع مراتع متوسط است. مراتع کوهستانی را دامداران بزرگ مورد استفاده قرار می دهند. این مراتع در کوه های اطراف به دامداران روستاها و آبادی های مختلف تعلق دارد. به عنوان مثال به طور سنتی قرارگاه و چراگاه های اطراف زینه به دامداران محله ولوال تعلق دارد و بریر در سرچشمه های سردآبرود چراگاه دام های دامداران خواجوند طویدره و حسنکیف است و چراگاه های اطراف کوه های شاه علمدار به دامداران کوهستانی تعلق دارد.
این دامداران اواسط پاییز هر سال دامنه های کوهستانی را به قصد اقامت زمستانی در نواحی حاشیه دریای خزر ترک کرده و در آنجا باغات و مراتعی را از اهالی اجاره می کنند.
زمین های کشاورزی در سال آییش به عنوان چراگاه های اطراف نواحی مسکونی مورد استفاده دام های بزرگ و کوچک اهالی ساکن محله ها و دامداران کشاورز قرار می گیرد. این مراتع و چراگاهها هر یک با نام ها و مرزهای مشخصی که معمولا دره ها، تپه ها و عوارض طبیعی دیگر است، از یکدیگر متمایز می شوند. به عنوان مثال، چراگاههای اطراف محله های ولوال، مکا و حسنکیف به شرح زیر است:
-
مجموعه مرتع اطراف ولوال "ازو" خوانده می شود و ازو خود در بر گیرنده مراتع و زمین هایی است با نام های: گرک سر، آلاتک، گرسجارک، کش زمین، اسلک، کولی چال، یورده، اشیر، نارسره.
-
مراتع اطراف مکا نسبت به ولوال محدود تر است و شامل مکا گرک،نوسم بن، روار و آییش است و دام های این محله در مراتع مشترک با مراتع ولوال نیز به چرا می پردازند.
-
مراتع و چراگاههای اطراف محله حسنکیف دربرگیرنده زمین هایی به نام های گل چال، دیو تندیر، لِز، بَن بِن، تی گله و هزار چشمه است.
در تمام محله ها و روستاها زمین ها و مراتعی از این نوع و با نام های محلی خاص خود قابل شناسایی و طبقه بندی است. این چراگاهها با فروش زمین ها و تفکیک به قطعات کوچک صد متری روز به روز محدودتر می شوند و مراتعی که بطور متناوب و بصورت کشت-آییش، امکان تعلیف دام در زمین های بدون حصار را فراهم می آورد، امروزه به تملک عناصر بومی و غیر بومی درآمده و به تدریج دیوارها و ویلاها و خیابان ها و بوق خودروها جایگزین کشتزارهای سرسبز و آواهای صبحگاهی و شبانگاهی گوسفندان و بره ها شده است.
نامگذاری حیوانات اهلی
در خصوص حیوانات اهلی ذکر این نکته لازم است که شیوه دامداری در کلاردشت اغلب به صورت تولید به منظور خودکفایی خانواده است و خانوار های زیادی بدین منظور دارای تعدادی گاو و گوسفند می باشند. هر یک از گاو ها و گوسفندان نیز با توجه به سن و رنگشان دارای نام ها و لقب های مختلف هستند که در جدول 17 و 18 نام محلی حیوانات اهلی بر حسب ویژگی های آنها ذکر شده است.
این تفکیک های دقیق و موشکافانه در زندگی روستایی نشان دهنده وجود روحیه نظم گرایی و توجه به صرفه جویی و بهره وری است؛ مفاهیمی که امروزه در زندگی و روابط شهری رایج شده اند ولی در روستاها و نزد کشاورزان و دامداران نیز در اشکال سنتی خود، مضامینی بیگانه نبوده اند. اهمیت این گونه نامگذاری ها بویژه از نظر سهولت مبادلات و ارتباطات حرفه ای دامداران و کشاورزان کشاورزی قابل توجه است.
جدول شماره 17 – نامگذاری گاوها در کلاردشت به تفکیک سن و رنگ حیوان
نام محلی |
سن و رنگ حیوان |
تر گوک |
گوساله یک تا چند ماه |
دمچ |
گوساله 1 تا 2 ساله |
جونه کا |
گاو نر جوان |
تلم |
گاو ماده زیر 4 سال |
ورزا |
گاو نر بالغ |
پرام گو |
گاو از شیر افتاده |
زرین |
گاو نر زرد رنگ |
قرمز |
گاو سرخ رنگ |
کمرتی |
گاو سفید و سیاه |
وشگو |
گاو سرخ و سفید |
وش |
گاو نر سیاه رنگ |
بَره |
گاو پیشانی سفید |
زنگی |
گاو سیاه کامل |
چشمین |
گاو قرمز با چشمان زیبا |
زرگل |
گاو زرد رنگ |
ستاره |
ستاره (نام دلخواه) |
سرمه |
گاوی که گویی چشمش را سرمه کشیده اند |
سل |
گاو با خط های سفید و سیاه در پشت |
قشنگ |
گاو زیبا |
کچل |
گاو پیشانی سفید |
جدول شماره 18 – نامگذاری گوسفندان در کلاردشت به تفکیک سن و رنگ حیوان
نام حیوان |
سن و رنگ حیوان |
وَره |
بره |
سلک |
گوسفند 1 ساله |
کاوی |
گوسفند 2 ساله |
نر |
گوسفند نر بالغ |
چکیز |
بز 6 ماهه یا 1 ساله |
سیاه کر |
گوسفند سیاه با گوش کوتاه |
پیش کل |
بز پیشاهنگ گله |
ونوش |
گوسفند سفید کامل |
کل بز |
بز نر |
خره ای |
گوسفند قهوه ای کمرنگ |
گارده |
گوسفند حنایی رنگ |
گیلال |
سفید گردن سیاه |
چشمین |
خالدار |
تَیو |
گوسفند توسی رنگ |
چَه مِه لِه |
سیاه با سر یا دم سفید |